مواعظ حضرت سیّد الشّهداء در تحریض و تشویق بر کارهای پسندیده
و از جمله خطبههای آن حضرت است که علیّبن عیسی إربلی آورده است:
خَطَبَ الْحُسَیْنُ علیهالسلام، فَقَالَ: أَیُّهَا النَّاسُ! نَافِسُوا فِی الْمَکَارِمِ، وَسَارِعُوا فِی الْمَغَانِمِ، وَلاَتَحْتَسِبُوا بِمَعْرُوفٍ لَمْ تَعْجَلُوا. وَاکْسِبُوا الْحَمْدَ بِالنُّجْحِ، وَلاَ تَکْتَسِبُوا بِالْمَطَلِ ذَمًّا؛ فَمَهْمَا یَکُنْ لاِحَدٍ عِنْدَ أَحَدٍ صَنِیعَه لَهُ رَأَی أَنَّهُ لاَ یَقُومُ بِشُکْرِهَا فَاللَهُ لَهُ بِمُکَافَأَتِهِ؛ فَإنَّهُ أَجْزَلُ عَطَآءً وَأَعْظَمُ أَجْرًا. [1]
وَاعْلَمُوا أَنَّ حَوَآئِجَ النَّاسِ إلَیْکُمْ مِنْ نِعَمِ اللَهِ عَلَیْکُمْ؛ فَلاَ تَمَلُّوا النِّعَمَ فَتَحُورَ نِقَمـًا. [2]
وَاعْلَمُوا أَنَّ الْمَعْرُوفَ مُکْسِبٌ حَمْدًا، وَمُعْقِبٌ أَجْرًا. فَلَوْ رَأَیْتُمُ الْمَعْرُوفَ رَجُلاً رَأَیْتُمُوهُ حَسَنـًا جَمِیلاً یَسُرُّ النَّاظِرِینَ؛ وَلَوْ رَأَیْتُمُ اللُؤْمَ رَأَیْتُمُوهُ سَمِجـًا مُشَوَّهـًا تَنَفَّرُ مِنْهُ الْقُلُوبُ، وَتَغُضُّ دُونَهُ الاْبْصَارُ.[3]
حسین علیه السّلام خطبهای انشاء نموده و فرمود:
« ای مردم! در صفات حمیده بر یکدیگر افتخار کنید! و بر مکارم اخلاق مباهات نمائید! و در فراگیری از ثمرات با ارزش روحی و معنوی شتاب ورزید! کار نیکی را که در آن سرعت ندارید، به حساب نیاورید! با ظفر و پیروزی در به پایان رساندن کار، ستایش و تمجید برای خود بیافرینید! و با سستی و کندی کسب سرزنش و مذمّت نکنید! و بدانید که: در هر شرط و موقعیّتی که کسی به دیگری احسان نموده و چنین میپندارد که او به شکرش قیام نکرده و به سپاس برنخاسته است، خداوند خودش برای او جزا و پاداش است؛ چون بخشش خداوند فراوانتر و سرشارتر، و مزدش بزرگتر است.
و بدانید که حوائج مردم به شما از جمله نعمتهای خداوندی است بر شما؛ پس با این نیازمندیها با ملال و خستگی مواجه نشوید تا آن نعمتها به مکافات و انتقام تبدیل نشود.
و بدانید که کارهای خوب و پسندیده، ستایش و آفرین را در بر دارد، و اجر و پاداش نیک را به دنبال میکشد. و اگر شما خوبی و پسندیدگی را به صورتی مجسّم میدیدید، هر آینه آن را به صورت مردی زیبا و نیکوروی و جمیل المنظر مییافتید، که برای نظاره کنندگان بهجتبخش و مسرّتآمیز بود. و اگر شما زشتی و نکوهیدگی را به صورتی مجسّم میدیدید، هرآینه آن را به صورت مردی زشت و کریهالمنظر مییافتید که دلها از او میرمید، و در برابر آن چشمها و نگاهها به زیر میآمد.
ای مردم! کسی که بخشش کند سرور و بزرگ میشود؛ و کسی که بخل ورزد به پستی میگراید. و سخیترین مردم آنکس است که ببخشد به کسی که در او امید تلافی و پاداش ندارد. و باگذشتترین مردم کسی است که با وجود قدرت و توانائی عفو پیشه گیرد. و پیوند کنندهترین مردم کسی است که با افرادی که با او بریدهاند بپیوندد.
تنه درختان و غیرها با وجود اتّکای آنها به ریشههای خود، به واسطه شاخهها بالا میروند و رشد میکنند و بهره میدهند. پس هر کس برای رسانیدن خیری به برادرش شتاب ورزد؛ شاخهای از درخت معنویّت آفریده؛ فردا که بر آن وارد میشود آن خیر را خواهد یافت.
[1] از کلمه وَاعْلَموا تا اینجا را از «کشف الغمّه» با عبارت فَتَحولَ نِقَمًا، و از «بحار الانوار» از «اعلام الدّین» دیلمی با عبارت فتَحوَّلَ إلی غَیْرَکُمْ، مرحوم نوری در «مستدرک» ج 2، ص 399، به شماره 1 در باب وجوب حسن جواب النّعم بالشّکر و أدآء الحقوق، از کتاب أمر به معروف نقل نموده است.
[2] از کلمه و اعْلَموا تا اینجا را در «مستدرک» ج 2، ص 394، به شماره 18 در باب استحباب معروف و کراهت ترک آن از کتاب أمر به معروف، حاجی نوری (قدّه) از «بحار الانوار» از «اعلام الدّین» دیلمی نقل کرده است با دو کلمه زیاده بر آن: اوّل اینکه پس از یَسُرُّ النّاظِرینَ، عبارت و یَفوقُ الْعالَمینَ را آورده است. دوّم اینکه پس از کلمه سَمِجًا، قَبیحًا را اضافه نموده است. (برای بازگشت به متن بر روی عدد پاورقی کلیک کنید.)
[3] «کشف الغمّه» طبع سنگی، ص 184
[4] در «بحار الانوار» طبع حروفی اسلامیّه ج 78، ص 126، از «جامعالاخبار» روایت کرده است؛ ولیکن در «جامع الاخبار» در فصل 89، در ص 152 طبع مصطفوی این روایت را از حضرت علیّبن الحسین علیهما السّلام روایت کرده است.